ظریف گفته نظارت آژانس بر ایران 92 درصد متمرکز است و بقیه کشور ها 8 درصد! ، همه تعهدات هسته ای در صورت بازگشت تحریم ها باید متوقف گردد - مجله تصویر و سرگرمی

حسین حاجیلو، پژوهشگر مسائل بین ­الملل و فعال دانشجویی در مصاحبه با خبرنگار گروه دانشگاه خبرنگاران، پیرامون اقدام اخیر آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه گفت: ابتدا ضروری است این نکته را متذکر شوم که ما با دو متن روبرو هستیم. یکی متن برجام و یکی هم متن قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل. قطعنامه شورای امنیت متن برجام را تایید نموده و به عنوان یکی از ضمائم خود آورده است؛ بنابراین برجام بخشی از قطعنامه 2231 است. آمریکا ادعا می­ کند که برجام موضوعی جدا از قطعنامه 2231 است و همه استدلال­هایش درباره فعال­سازی مکانیزم ماشه برای بازگشت تحریم­های شورای امنیت به قطعنامه 2231 برمی­گردد، نه به برجام.

حاجیلو در ادامه گفت: در سال­های پیش از برجام، شورای امنیت سازمان ملل چند قطعنامه به بهانه هسته ­ای علیه ایران تصویب نموده بود. با وجود اینکه بهانه­ این قطعنامه ­ها، هسته ­ای بود، اما علاوه بر حوزه ­ی صنعت هسته ­ای، دو حوزه­ی دیگر یعنی تسلیحات متعارف (مانند هواپیمای جنگنده، تانک، ضدهوایی و ...) و موشکی نیز در این قطعنامه ­ها مورد تحریم شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته بود. در قطعنامه 2231، تحریم­های هسته­ای تعلیق شدند، تحریم­ های تسلیحاتی تا 5 سال و تحریم­های موشکی تا 8 سال تمدید شدند.

وی اضافه کرد: روز 27 مهر 99 موعد 5 سال تحریم تسلیحاتی به انتها می­رسد. آمریکا برای اینکه تحریم ­های تسلیحاتی علیه ایران پایان پیدا نکند، چند سناریو را طراحی کرد. اولین سناریوی آمریکا تصویب یک قطعنامه در شورای امنیت بود که فقط آمریکا و دومینیکن به آن رای مثبت دادند. پس از آن آمریکا سناریوی دوم خود را آغاز کرد و در 30 مرداد اعلانیه­ای برای فعال کردن مکانیزم ماشه­ی قطعنامه 2231 و بازگرداندن تحریم­های شورای امنیت علیه ایران (طی 30 روز) به شورای امنیت ارائه کرد.

حسین حاجیلو اظهار کرد: با وجود این که آمریکا از برجام خارج شده است، اما ادعا می­ کند که در بند 10 قطعنامه 2231، از آمریکا به عنوان یکی از اعضای مشارکت نماینده در برجام (JCPOA participant) نام برده شده است. منظور آمریکا از عضو مشارکت­ نماینده، عضو موسس است، یعنی آمریکا شانیت موسس بودن در برجام برای خود قائل است و ادعا می­کند که خروج از برجام مانع از موسس بودن او نمی­گردد. برای فعال شدن مکانیزم ماشه ضروری است یکی از کشور ها که از طرف مقابل شکایت دارد، یک اعلامیه عدم پایبندی (notification) به شورای امنیت بدهد. عمده­ی استدلال آمریکا برای بازگرداندن تحریم ­های شورای امنیت بر اساس بند های 10 و 11 از قطعنامه 2231 شورای امنیت بنا شده است.

وی گفت: البته این­ها ادعای آمریکا است و ما نمی ­توانیم چنین ادعایی را بپذیریم، اما همه ­ی دعوا ها از این نقطه آغاز می ­گردد که آیا آمریکا عضو مشارکت­ نماینده است یا نه؟. به عبارت دیگر، اگر آمریکا بتواند در شورای امنیت، عضویت خود در برجام را اثبات یا تحمیل کند، در نتیجه می­ تواند تحریم ­های شورای امنیت علیه ایران را برگرداند. تفاوتی بین حق و قدرت آمریکا وجود دارد، یعنی این که آمریکا حق بازگرداندن تحریم­های شورای امنیت را دارد با اینکه آمریکا توان بازگرداندن تحریم ­های شورای امنیت را دارد تفاوت می­ کند و مسئله اصلی در حال حاضر توانمندی آمریکا در بازگرداندن تحریم­ها است. این که آمریکا بتواند قرائت خود را حاکم کند، بستگی بسیار زیادی به واکنش­های ایران دارد.

تفاوتی بین حق و قدرت آمریکا وجود دارد، یعنی این که آمریکا حق بازگرداندن تحریم­های شورای امنیت را دارد با اینکه آمریکا توان بازگرداندن تحریم­های شورای امنیت را دارد تفاوت می ­کند و مسئله اصلی در حال حاضر توانمندی آمریکا در بازگرداندن تحریم­ها است. این که آمریکا بتواند قرائت خود را حاکم کند، بستگی بسیار زیادی به واکنش ­های ایران دارد.

پژوهشگر مسائل بین ­الملل اضافه کرد: متاسفانه قرائت مسلط در کشور ما و دولت ما بر این اساس است که آمریکا نمی­تواند تحریم های شورای امنیت را برگرداند. ما باید توجه داشته باشیم که پیش از این نیز دولت پیش­بینی نموده بود که آمریکا نمی­تواند از برجام خارج گردد و کشور های اروپایی تحریم ­های آمریکا را اجرا نخواهند کرد، اما در عمل اتفاق دیگری رخ داد؛ لذا دولت و نظام باید احتمال موفقیت آمریکا در بازگرداندن تحریم­ های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را صفر ندانند.

حاجیلو اعلام کرد: درصورتی که دعوا در شورای امنیت بالا بگیرد، نهایتا باید این تصمیم در شورا گرفته گردد که آیا آمریکا حق ارائه­ی اعلامیه عدم پایبندی (notification) دارد یا نه؟ این تصمیم باید به رای گذاشته گردد. در شورای امنیت دو نوع تصمیم وجود دارد. تصمیمات ماهوی و رویه­ای. تصمیمات رویه­ای درباره­ی آیین­کار این شورا است و در این نوع از تصمیمات، 5 کشور دائم، حق وتو ندارند و صرفا در تصمیمات ماهوی حق وتو دارند. ماهوی بودن یا رویه ­ای بودن یک تصمیم نیز قابل وتو کردن است و 5 کشور دائمی هنگام تصمیم­ گیری درباره رویه­ای یا ماهوی بودن یک تصمیم می ­توانند از وتو استفاده نمایند و یک تصمیمِ رویه­ای را تبدیل به ماهوی نمایند؛ و در تصمیم ماهوی نیز از وتوی خود استفاده نمایند که به آن دابل وتو گفته می­گردد.

پژوهشگر مسائل بین­ الملل اضافه کرد: حال تصور کنیم که در شورای امنیت قطعنامه ه­ایی ارائه گردد که طبق آن آمریکا حق دادن notification به شورای امنیت ندارد. برای جلوگیری از وتوی آن توسط آمریکا، این قطعنامه بصورت رویه­ ای ارائه گردد. اما در آن هنگام آمریکا رویه ­ای بودن آن را وتو می­ کند و تبدیل به ماهوی می­ گردد و در مرحله بعد این قطعنامه را وتو می­ کند؛ بنابراین اگر شورای امنیت بخواهد در این زمینه تصمیم بگیرد، آمریکا دست ­بسته نخواهد بود.

حسین حاجیلو گفت: احتمال دیگری که مطرح می ­گردد این است که بعد از 30 روز، آمریکا اعلام کند که تحریم ­ها بازگشته، اروپایی­ ها سکوت نمایند و روسیه و چین ادعا نمایند که تحریم ­ها بازنگشته است. این شرایط به معنای تضعیف شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود. این احتمال بسیار ضعیف است به این دلیل که اعضای دائم شورای امنیت راضی نمی ­شوند ساختار این شورا تضعیف گردد، چرا که حق وتو، قدرت بی ­نظیری به آن­ها در فضای بین­ الملل داده است و تضعیف این ساختار و حق وتو به ضرر آنان خواهد بود.

وی مطرح نمود: سناریوی دیگری هم وجود دارد که احتمال آن هم زیاد است. این احتمال وجود دارد که اروپا یک قطعنامه برای تمدید تحریم تسلیحاتی با قید زمانی تعیین (مثلا 5 سال) ارائه کند. در این صورت آمریکا احتمالا رضایت می­ دهد، اروپا هم که راضی است و می­ ماند روسیه و چین. روسیه و چین هم در چنین شرایطی به اراده ایران برای مقابله نگاه می ­نمایند.

حاجیلو اضافه کرد: درصورت بازگشت تحریم­ های سازمان ملل عملا هیچ امتیازی برای ایران در برجام باقی نمی­ ماند. درصورتی که ایران واکنشی نشان ندهد، این ادراک در طرف آمریکایی و اروپایی تقویت می­ گردد که ایران ضعیف است و بنابراین می ­توان آن را تحت فشار قرار داد. عمل آمریکایی­ ها بستگی بسیار زیادی نسبت به واکنش ایران دارد. اگر برهه­ی خروج آمریکا از برجام را نیز مرور کنیم، می بینیم که آن­ها زمانی از برجام خارج شدند که مطمئن شده بودند ایران واکنش جدی نشان نمی­ دهد. نیکی ­هیلی، نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل چند روز قبل از خروج آمریکا از برجام گفته بود که ما می ­دانیم که اگر از برجام خارج شویم، ایران در برجام می­ماند. موگرینی هم گفته بود آقای روحانی به ما تضمین داده بود که از برجام خارج نمی ­گردد؛ لذا این انفعال می­ تواند پیغام ضعف به طرف خارجی مخابره کند.

درصورت بازگشت تحریم­ های سازمان ملل عملا هیچ امتیازی برای ایران در برجام باقی نمی­ ماند. درصورتی که ایران واکنشی نشان ندهد، این ادراک در طرف آمریکایی و اروپایی تقویت می ­گردد که ایران ضعیف است و بنابراین می­توان آن را تحت فشار قرار داد. عمل آمریکایی­ ها بستگی بسیار زیادی نسبت به واکنش ایران دارد.

وی اظهار کرد: یک مسئله مهم دیگر، ادراک همپیمانان ما است. درصورتی که تحریم ­های شورای امنیت برگردد و ایران هیچ واکنشی نشان ندهد یا واکنش درخوری نشان ندهد، چین و روسیه به این ادراک می­رسند که ایران آنچنان تمایل به غرب دارد که حتی با وجود صفر شدن امتیازاتش، در برجام باقی مانده است و تعهدات خود را اجرا می نماید؛ لذا این دو کشور تعامل راهبردی با ایران شکل نخواهند داد.

پژوهشگر مسائل بین­ الملل با تأکید بر اینکه در صورت بازگشت این تحریم­ ها، عملا امتیازات ایران از برجام صفر می ­گردد، گفت: در نتیجه بهترین اقدام این است که اجرای همه تعهدات هسته­ ای ایران در برجام متوقف گردد. مهمترین بخش از تعهدات ایران، بخش نظارت­ها و بازرسی­های آژانس بین­المللی انرژی اتمی است. اما متاسفانه در 5 گام کاهش تعهدات هسته­ ای، این بخش از تعهدات دست­ نخورده باقی ماند و حتی در این مدت ارتقا یافت. آقای ظریف در نامه خود به شورای امنیت آمار عجیبی از بازرسی­ های آژانس داده است. طبق ادعای آقای ظریف، 92 درصد از ظرفیت بازرسی و نظارت آژانس بر ایران متمرکز است! و بقیه کشور های جهان، 8 درصد! این آمار و بیانیه مشترک اخیر سازمان انرژی اتمی و آژانس بین ­المللی انرژی اتمی نشان می­ دهد که دولت قصدی برای کاهش تعهدات نظارتی برجام ندارد و این بسیار خطر آفرین خواهد بود.

حاجیلو در انتها گفت: ابتدا وظیفه دولت است، اما بنده هیچ امیدی به دولت آقای روحانی ندارم، لذا اگر مجلس شورای اسلامی ادعای انقلابی­گری دارد باید وارد این مسئله گردد و با تصویب یک قانون محکم، اجازه­ی اجرای یک ­طرفه­ برجام را به دولت ندهد. مجلس شورای اسلامی باید قانونی را تصویب کند که درصورت بازگشت تحریم­ های شورای امنیت سازمان ملل یا حتی تمدید تحریم تسلیحاتی، ایران اجرای همه تعهدات هسته­ ای خود را متوقف، بازرسان آژانس را اخراج و دوربین ­های آن را جمع­ آوری کند. با توجه به اینکه آمریکا 30 مرداد اعلانیه خود را به شورای امنیت داده است، مجلس باید فوریت این موضوع را در نظر بگیرد.