ناگفته های مهم مؤسس سازمان میراث فرهنگی - مجله تصویر و سرگرمی

مهدی حجت، که 22 آبان ماه، به دعوت انجمن علمی باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان در سالن دکتر شیرازی این دانشگاه حضور پیدا نموده بود، گفت: قبل از انقلاب اسلامی ایران، میراث فرهنگی بخش های مختلفی داشت. سازمان حفاظت از آثار تاریخی در شهرستان ها شعبه داشت و به حفاظت از بناها می پرداخت و مجموعه ای از افراد پخته و باتجربه نیز تحت نظر یک مدیر پاکیزه و حرفه ای در آن کار می کردند.

رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران ادامه داد: این سازمان، وابسته به وزارت فرهنگ و هنر بود و در این وزارتخانه مراکزی مثل مرکز باستان شناسی، مردم شناسی، دفتر آثار تاریخی، اداره کل هنرهای سنتی و ... وجود داشت.

وی افزود: وزارت فرهنگ و هنر که داماد شاه آن را اداره می کرد، وظیفه تبلیغ نظام شاهنشاهی را نیز بر عهده داشت و برای مثال، فاصله تولد شاهنشاه تا فرزندش در آبان ماه را به عنوان هفته فرهنگ و هنر نام گذاری نموده بود و جشن های زیادی در بناهای تاریخی به مناسبت این هفته برگزار می شد، به همین دلیل بعد از انقلاب این وزارتخانه منحل شد. اسم این وزارتخانه برداشته شد، اما اجزا و پرسنل آن برقرار بودند و همه این ها در وزارت علوم و آموزش عالی که یک مرکز تحقیقاتی برای اداره دانشگاه ها بود، ادغام شد.

حجت شرح داد: چون اوایل انقلاب گرفتاری ها زیاد بود و امکان رسیدگی به بخش های فرهنگ و هنر این اداره سخت بود، تقریباً این بخش ها تعطیل شده بودند، تا سال 1360 که بخش های فرهنگ و هنر با علوم و آموزش عالی ترکیب و دکتر نجفی به عنوان وزیر فرهنگ و آموزش عالی کشور معرفی گشت.

مؤسس سازمان میراث فرهنگی کشور گفت: در این زمان بنده به عنوان قائم مقام دکتر نجفی در حوزه فرهنگ و هنر مشغول به کار شدم. آنها در بخش آموزش عالی مشغول رتق وفتق امور دانشگاه ها و بررسی دروس، بازنگری، بازگشایی و ... بودند و وزارت فرهنگ و ارشاد نیز با ترکیبی از ادارات سیاحتی، زیارتی و ... تشکیل شده بود.

وی یادآور شد: تقریباً اواخر دهه شصت که معادی خواه وزیر ارشاد و نجفی، وزیر فرهنگ و آموزش عالی بود، بنده به همراه زنگنه، وزیر فعلی نفت کشور، مأمور شدیم که از مجموعه واحدهای فرهنگی وزارت ارشاد و وزارت فرهنگ و آموزش عالی دو وزارتخانه ایجاد کنیم؛ یکی به اسم فرهنگ و ارشاد اسلامی و یکی فرهنگ و آموزش عالی که بعدها وزارت علوم و فنون و ... شد.

حجت ادامه داد: بنده و آقای زنگنه هشت ماه برای تشکیل این وزارتخانه کار کردیم و قرار اولیه مان این بود که مجموعه های مرتبط با میراث را به وزارت فرهنگ و آموزش عالی بسپاریم، چراکه معتقد بودم و هستم میراث فرهنگی نیازمند تحقیقات است و باید نمونه و سرمشق و ریشه همه حرکت های بعدی ما باشد.

رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران گفت: به این ترتیب واحدهایی که جنبه تحقیقات و تعلیمات داشت مثل موزه های مادر و ... به وزارت فرهنگ و آموزش عالی، و واحدهایی که جنبه معرفی و نمایشی داشت، مثل موزه هنرهای معاصر، رضا عباسی و... به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده شد.

حجت افزود: بزرگ ترین واحدهای وزارت فرهنگ و آموزش عالی، اداره حفاظت از آثار تاریخی، مرکز باستان شناسی، مردم شناسی، بیوتات سلطنتی، اداره کل هنرهای سنتی و ... بود که در مجموع 11 واحد را تشکیل می داد.

مؤسس سازمان میراث فرهنگی کشور شرح داد: بعد از یک سال که این بخش ها مشخص و در مجلس تصویب شد، بنده پیشنهاد دادم که سازمانی به نام میراث فرهنگی داشته باشیم و تمام واحدهای پراکنده در این بخش متمرکز شوند.

وی یادآور شد: آن زمان هر قاچاقچی با یک گنج نامه پیش فرماندار و استاندار و ... می آمد و می گفت در فلان نقطه هفت خم خسروی هست که اگر نیم متر در آن حفاری کنید گنج پیدا می شود و می توانیم از شرایط سخت کشور عبور کنیم و آن ها هم به دلیل شناخت کمتری که داشتند به ما می گفتند حفاری کنید؛ یا گنجی هست که از آن استفاده می کنیم و یا نیست که ضرری ننموده ایم! در حال حاضر، این افراد هزار برابر آن زمان در فضای مجازی کار و آثار کشور را با همین وعده گنج نابود می کنند.

حجت با اشاره به اینکه پشت این فعالیت ها فکرهای مخرب است، گفت: امروز یک بنای اسلامی را دیدم که قسمت های مشخصی از آن تخریب شده بود و در مسجد جامع ورامین نیز همین قسمت ها تخریب شده بودند. وقتی قسمت هایی تخریب می شود ستون ساختمان به مرور فرومی ریزد، اما چون در گنج نامه ها گفته شده که گنج را معمولاً در این قسمت پنهان می کنند عده ای اقدام به تخریب آن نموده اند. متأسفانه زیر بیشتر امامزاده ها نیز حفاری شده به این دلیل که شایعه شده در این مکان ها، گنج است.

رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران با بیان یک خاطره، ادامه داد: زمانی یکی از رؤسای کشور به من تلفن زد که با یک ماشین که توان حمل 700 کیلو طلا را داشته باشد به فلان نقطه برو چون گفته اند آنجا گنج است. رفتیم و بعد به شخصی که باعث و بانی این کار شده بود گفتم باید روی یک تکه کاغذ بنویسی غلط کردم و تا امضا نکرد، برنگشتم. این ها داستان های غم انگیز مملکت ماست و در آن شرایط بد جنگ و ترور شخصیت ها و... ما باید از آثار تاریخی حفاظت می کردیم.

وی افزود: به هرحال همه این ها باعث شد به فکر تشکیل سازمان میراث فرهنگی بیفتیم و در مجلس دوم، اساسنامه ای نیز برای آن نوشتیم که به تأکید یونسکو یکی از قوی ترین اساسنامه ها برای حفاظت از میراث فرهنگی بود و سه رکن پژوهش، حفظ و احیا و معرفی و آموزش را شامل می شد، اما متأسفانه سال ها بعد بخش پژوهش را از این سازمان جدا کردند و یکی از بزرگ ترین ضربه ها با این کار به میراث فرهنگی زده شد و حلقه پژوهش، احیا و حفاظت و معرفی را از هم جدا کرد. یکی از مهم ترین دلایل آن هم مسئله اختلاف میزان حقوق اساتید بخش پژوهشگاه با دیگر بخش ها بود! مسائل ساده ای که یک سازمان را با مسائل بزرگ روبرو کرد.

مؤسس سازمان میراث فرهنگی کشور ادامه داد: سازمان میراث فرهنگی بعد از تشکیل، 10 سال با موفقیت به کار خود ادامه داد و پس از این من باید برای تحصیل و انجام یک مأموریت به آمریکا می رفتم چراکه در آستانه چهل سالگی بودم و بر اساس قوانین کشور، بعد از این دیگر نمی توانستم از این شرایط استفاده کنم، اما خیالم آسوده بود که دکتر شیرازی، ستون اول و آخر میراث فرهنگی کشور در این سازمان هست.

وی افزود: دکتر زرگر، جانشین بنده در میراث فرهنگی شد و در طول آن زمان، مسائلی پیش آمد که من ناچار شدم چندین بار از انگلیس برگردم و با رئیس جمهور و رئیس مجلس صحبت کنم، چون بر اساس نامه 12 صفحه ای وزیر برنامه وبودجه و وزیر ارشاد، این دو وزارتخانه با تکیه بر اینکه مصر، ترکیه و ... توانسته اند با گردشگری درآمدزایی کنند خواسته بودند که میراث فرهنگی از وزارت آموزش عالی جدا شود و ما هر چه فریاد زدیم که این کار درست نیست، سودی نداشت.

حجت با اشاره به اینکه این اقدام کمر میراث فرهنگی را شکست، گفت: من آن زمان با آقای هاشمی رفسنجانی که رئیس شورای عالی اداری بود، صحبت کردم. ایشان گفتند من یک رأی دارم برو و بقیه را هم قانع کن اگر رأی آورد، جدا نمی شود، اما به هرحال با یک نشست وبرخاست در آن جلسه و به هوای اینکه ثروت از این طریق وارد کشور می شود، با این تصمیم موافقت شد و سازمان میراث فرهنگی زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درآمد.

رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران شرح داد: بعد از یک مدت سازمان ایران گردی و جهانگردی نیز در این سازمان ادغام و سپس، صنایع دستی هم به آن وصل شد و شتر گاو پلنگی به وجود آمد که هنوز هم نمی دانند ربط این بخش ها به هم چیست و این را من می گویم که تا سه چهار سال، پیش قائم مقام سازمان میراث فرهنگی بودم. به هرحال تشکلی که مبتنی بر تحقیق و پژوهش و احیا و حفاظت و معرفی و آموزش بود، به این ترتیب از بین رفت.

وی افزود: این اتفاقات در طول زمان رخ داد. بعد از دکتر زرگر، مهندس کازرونی که مدتی شهردار اصفهان بود و با میراث فرهنگی آشنایی نداشت رئیس سازمان میراث فرهنگی شده بود و یکی از بزرگ ترین اشتباهات آن دوره این بود که سرداران میراث فرهنگی کشور مثل دکتر شیرازی، سعیدی و ... را از سازمان مرخص و کنار زدند.

حجت با اشاره به اتفاقات ناگواری که اتفاق افتاده بود، اظهار کرد: با این فرایند، سازمان میراث فرهنگی رویه دیگری پیدا نموده بود. برای مثال در کاخ گلستان یک کیسه مخمل پر از یاقوت بود و آن ها گفتند اینکه میراث نیست می توانیم آن را بفروشیم! یا گفتند، ما 500 سکه از یک دوره داریم، بهتر است 10 تای آن را نگهداریم و بقیه را بفروشیم! خلاصه همه چیز به سمت پول درآوردن سوق پیدا کرد و به تدریج آن شد که شد.

مؤسس سازمان میراث فرهنگی کشور با تعریف شعار نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی، گفت: روزی که ما این شعار را می دادیم سؤال این بود که پس می خواهیم چه شکلی باشیم و ما گفتیم می خواهیم خودمان باشیم. از کجا باید شکل خودمان می شدیم؟ از میراث فرهنگی مان. تنها راه ایرانی و مسلمان بودن، این بود که سرچشمه میراثمان را بگیریم و ببینیم اجداد ما چطور زندگی کردند که این همه عظمت را خلق کردند.

وی ادامه داد: امروزه می گویند چرا جوان ها کلافه اند و حوصله ندارند و می خواهند یک شبه به همه چیز برسند. گلی که از ریشه جداشده فقط چند روز سرزنده است، بعد می پژمرد و می میرد. به گذشته خودمان نگاه کنیم، در دوره قاجار به ما آن سختی ها رفت، در دوره پهلوی اول و دوم هم، بعد هم انقلاب و جنگ و اکنون هم تحریم اقتصادی، بااین همه بازهم جوان های شریفی داریم که مانده اند و از دل وجان برای کشور کار می کنند.

حجت تأکید کرد: ترکیه یک سریال ساخته و مقامات ما نگران اند که بچه های ما با دیدن این سریال فلان نشوند. متاسفانه ما که گنج های عظیمی داریم، اما این چیزها نگرانمان می کند. شجره طیبه ریشه در زمین دارد و شاخه بر آسمان و هیچ بادی نمی تواند آن را بلرزاند و نگران کند، اما شجره خبیثه بی ریشه است و مدام می لرزد و ترس فروریختنش هست. بهترین راهکار این است که ما و جوانان ما و مسئولان ما ایران را و ریشه های فرهنگی آن را بشناسند. اگر بشناسند مثل مادرشان آن را دوست خواهند داشت و از آن مواظبت خواهند کرد.

مؤسس سازمان میراث فرهنگی کشور گفت: نگرانی ها و نابسامانی های ما به این دلیل است که در شرایط سخت به جای اینکه قید تاس بازیمان را بزنیم، در نخستین حرکت، قالی ابریشمان را که سرمایه حرکت ماست روی آتش می اندازیم تا گرم شویم. ما به ریشه و تاریخ و فرهنگ مان توجه نداریم.

وی با اشاره به اینکه با اضافه نموده شدن حوزه گردشگری و صنایع دستی به سازمان میراث فرهنگی عملاً کار زیادی از دست این سازمان برنمی آید، شرح داد: متأسفانه استاندارها و شهردارها و شوراها هرکدام می خواستند اعمال قدرت کنند و این رخ داد. در حال حاضر هم که بودجه آن دست استان ها سپرده شده و کار میراث فرهنگی این است که برود و در جلسه های شورای استان شرکت کند و وضعش این باشد، در حالیکه ما در نظر داشتیم میراث فرهنگی را به عنوان ریشه و رد پای حرکتمان در طول تاریخ حفظ و روی آن تحقیق و به نسل بعد معرفی کنیم تا راه و رسم زیستن در این سرزمین را بدانند.

حجت، ضرورت شناخت گذشته را با زدن سه مثال، چنین عنوان کرد: اگر امروز مسئله ای داشته باشیم و نزد دکتر برویم تا برای بهبود ما در آینده دارویی تجویز کند، دکتر از گذشته ما می پرسد؛ اینکه چه خورده ایم و چه نموده ایم. روانشناس ها نیز برای درمان درد امروز از دیروز فرد سؤال می کنند چون می دانند بشر چیزی نیست جز مجموعه آنچه در گذشته برای او اتفاق افتاده. اگر می خواهیم تیر یک کمان دورتر برود باید آن را بیشتر به عقب بکشیم و همه این ها اهمیت شناخت گذشته را به ما یادآور می شود.

رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران حرکت به سمت آینده را نیازمند بررسی گذشته دانست و گفت: تاریخ و جغرافیای ما سند هویت ماست و برای زندگی کردن در این سرزمین نیازمند شناخت این سند هویتی هستیم. اگر می خواهیم برای آینده این مردم برنامه ای بریزیم باید گذشته آن ها را شناخته باشیم.

حجت گفت: وقتی پشت سرمان را ندیده باشیم و گذشته مان را ندانیم از یک جوان ایرانی که محصول بسیاری از ناراحتی های تاریخی گذشته است، انتظار داریم مثل یک جوان سوئیسی رفتار کند که سال هاست آب در دل کشورش تکان نخورده است.

وی با بیان یک خاطره به تغییرات نسل ها اشاره کرد و گفت: زمانی که رئیس میراث فرهنگی بودم، در عمارت هشت بهشت برای من مراسمی اجرا کردند که هیچ وقت فراموش نمی کنم. در دو سوی این کاخ، کتیبه هایی با نقش برجسته است که وقتی آب از بالای آن ریخته می شود صدای آهنگین و زیبایی ایجاد می کند و فرد همزمان که مشغول تماشای باغ روبروست، این صدای دل نشین را با دو گوش خود می شنود. زمانی از کوه صفه با تنبوشه تا کاخ عالی قاپو آب آورده اند تا فواره سنگی برای آن درست کنند، اما امروز جوان ما بطری را از یخچال برمی دارد و چون حوصله آوردن لیوان را ندارد همان طور آن را سر می کشد! ما درگذشته آن بودیم و امروز این شدیم.

مؤسس سازمان میراث فرهنگی کشور علت این تغییرات را گسستن از ریشه ها دانست و گفت: امروز نمی دانیم که هستیم و نه راه رفتن خودمان را بلدیم و نه می توانیم مثل بقیه کشورها راه برویم.

وی تأکید کرد: بین کسی که خیلی خوب است و کسی که کارهای خوب می کند تا همه دوستش داشته باشند فرق های بسیاری است. اولی واقعاً خوب است، اما دومی منافق است. بین اصفهانی که آن قدر اصفهان است که همه دوستش دارند با اصفهانی که می خواهند بزکش کنند تا دیگران آن را دوست داشته باشند، فرق بسیار است و مردم این تفاوت ها را می فهمند.

حجت با اشاره به اینکه امروزه همه چیز به سمت بزک کردن برای جذب گردشگر رفته است، گفت: برای جذب گردشگر کافی است خود اصلی مان باشیم. همان باشیم که ناصرخسرو در قرن پنج دیده و گفته بود اصفهان، نظیری در عالم ندارد. نه اینکه مدتی کالسکه در میدان نقش جهان بگذاریم و مدتی ماشین برقی و...بعد در تلویزیون با افتخار بگوییم که امسال شش میلیون گردشگر داشتیم. این شهر بضاعت آن را دارد که با همان داشته های خود گردشگر جذب کند و نه با بزک و دوزک. باید آن قدر خوب باشیم که گردشگر رغبت کند به سمت ما بیاید.

رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران همچنین در خصوص تبدیل شدن سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه، گفت: وزارتخانه شدن این سازمان امیدآفرین نیست. کننده ها می گویند با تبدیل شدن به وزارتخانه، ما می توانیم وزیر را انتخاب کنیم، اما متأسفانه گرایش همه به سمت جذب گردشگر برای شهر خودشان است و در نهایت وزیری رأی می آورد که بتواند همان بزک و دوزک را گسترش دهد و وضع همین می شود که هست.

وی با بیان خاطره ای از نگرانی عباس کیارستمی برای میراث فرهنگی کشور، ادامه داد: روزی عباس کیارستمی به من زنگ زد و گفت که در گنجینه موزه قطر 70 هزار شی ایرانی وجود داشت و مگر برای حفاظت از آثار ما کاری نمی شود که در عرض کمتر از دو سال از تأسیس این موزه چنان آثاری به این کشور راه پیدا نموده؟ باید چه می گفتم؟ امروز از مرزهای قانونی نیز نظارت درستی برای عبور آثار تاریخی نیست چه برسد به مرزهای غیرقانونی.

حجت، شرح داد: امروز به وضعی رسیده ایم که تبلیغ طلایاب با شماره تلفن همراه روی هزاران قوطی کبریت درج می شود و مهر کشور عزیزمان را در گذرنامه توریست نمی زنیم تا رغبت کند و بیاید و ایران را ببیند! نمی دانم تا کجا قرار است، پیش رویم.

وی با اشاره به اثرات مخرب بوم گردی های غیرمتناسب با محیط روستاها، گفت: مردم روستا سالم و پاک زندگی می کنند. پولدارهای شهری بدون در نظر دریافت شرایط زیستی این مردم، با یک پاکت پاپ کورن و هدست بر گردن به این خانه های بوم گردی می فرایند و بچه روستایی از خودش می پرسد: پدر و مادر من آدم اند یا این شهری های خوشبو؟ بعد تصمیم می گیرد مثل آن ها باشد و روستا به مرور از هویت خود فاصله می گیرد. ما هم افتخار می کنیم که در عرض یک سال 2400 بومگردی ایجاد نموده ایم! این اقامتگاه ها نباید آدابی داشته باشند؟

رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران بازگشت به میراث را بازگشت به ریشه کشور دانست و گفت: برای حل مسائل تازه ناگزیریم گذشته را مطالعه کنیم. به عقیده من گذشته مقدس نیست، اما علوم امروز، دستاورد علوم دیروز است و نباید به بهانه مدرن شدن، گذشته و دستاوردهای آن را نادیده گرفت.

حجت، مطالعه گذشته را نه برای تکرار آن بلکه برای بهتر ساختن آینده ضروری دانست و تأکید کرد: به عنوان کسی که در بحبوحه جنگ، سازمان میراث فرهنگی کشور را تأسیس نموده می گویم سازمان امروزی میراث فرهنگی، 180 درجه از هدف تشکیل خود، فاصله گرفته و در جهت درستی حرکت نمی کند. این سازمان علاقه مندان و کارشناسان بسیار خوبی دارد، اما مجموعه خروجی آن، معقول نیست.

وی با ارائه پیشنهاد جدا شدن بخش گردشگری از میراث فرهنگی، گفت: گردشگری همسر نامناسبی است که زمانی ناآگاهانه به میراث فرهنگی تحمیل شد و اگر این بخش جدا شود شاید میراث بتواند نفسی بکشد.

مؤسس سازمان میراث فرهنگی کشور گفت: بنده با گردشگری مخالف نیستم بلکه معتقدم میراث فرهنگی همانند یک دانشگاه محل کسب فیض است و صرفاً جای تفنن نیست.

پریها: پریها مجله گردشگری، خبری، موفقیت، آشپزی و سرگرمی میباشد.