آشنایی با حمام چهار فصل اراک - مجله تصویر و سرگرمی

حمام چهار فصل از اثرهای تاریخی شهر اراک و مربوط به اواخر دوره قاجار است. این بنا از طریق حاج محمدابراهیم خوانساری(زاده 1232- درگذشت 1297) در زمان احمد شاه قاجار بنا گذارده شده است. و در تاریخ 10 آبان ماه 1355 با شمارهٔ ثبت 1339 به عنوان یکی از اثرهای ملی ایران به ثبت رسیده است.

آب مورد احتیاج حمام از آب جاری قنات تامین می شده و به لحاظ تامین آب و همچنین حفظ گرما و حرارت، کف حمام حدود 3 تا 3/ 5 متر از کف خیابان پایین تر ساخته شده است که تفاوت سطح برای جلوگیری از تغییر دمای متعارف و مناسب در داخل حمام و هم ایجاد اعتدال بین هوای برودتی و حرارتی به گونه ای که اشخاص موقع وارد شدن و خارج شدن در معرض تغییر غیرمنتظره هوا قرار نگیرند، ایجاد شده است.

حمام از قسمت های دالان ورودی، سربینه مردانه، زنانه و اقلیت ها، گرم خانه خصوصی و عمومی، هشتی های ارتباطی، خزینه، تون، آب انبار و دیگر قسمت های مرتبط تشکیل شده است.

علل نامگذاری به حمام چهارفصل

نام چهار فصل برگرفته از تابلوهای کاشی کاری شده در چهار جهت حمام در بخش سربینه مردانه است که بنا بر شرایط مختلف فصول سال(فصل های چهارگانه) به تصویر کشیده شده است. روی این کاشی های لعاب دار، نقوشی از مناظر طبیعی، شکارگاه و... دیده می گردد.

انگیزه و تاریخچه ساخت حمام چهارفصل

در دوره 50 ساله حکومت ناصری که ایران به آرامشی نسبی دست یافته بود و امنیت نسبی در قلمروهای گوناگون این سرزمین وجود داشت، این دستور سبب شد که 85 خانواده یهودی از سنجان و روستاهای اطراف به امیر آباد(اراک) هجرت نمایند و در شمال شرقی گذر سپهداری و در ضلع شرقی خیابان محسنی، محله ای احداث نموده و سکنی گزینند و به تجارت و فروش پارچه پرداختند. این دسته از تاسیسات و امکانات شهری مانند قبرستان، مدرسه و … بهره مند بودند ولی حمامی در اختیار آنها قرار نداشت.

نمایندگانی از این اقلیت حاج محمدابراهیم خوانساری رجوع نموده و به وی خاطرنشان کردند که اقلیت های صاحب کتاب که در بلاد مسلمین ساکن هستند، تحت حمایت آنان و حکومت اسلامی قرار دارند و حاکم شرع متعهد به حفظ جان، مال و ناموس آنهاست. پس حاج محمد ابراهیم خوانساری فرمان داد در در برابر قلعه شخصی وی، حمامی بسازند که پیروان تمامی مذاهب ابراهیم بتوانند از آن استفاده نمایند.

این بنا در خلال سال های 1292 تا 1294 و طی حدود 38 ماه احداث . این بنا در سال 1373 به موزه تبدیل شد و در ابتدای دهه 1380 هم مورد بازسازی نهاده شد.

طراحی داخلی حمام چهارفصل

کاشی هفت رنگی، کاشی معرق و کاشی معقلی از مهم ترین تزیین های به کار گرفته شده در حمام است. این طرح ها که بسیار هنرمندانه کاشی کاری و اجرا شده اند دارای نقشهای بسیار زیبای انسان، حیوان و گیاه هان گوناگون است. مسائل و طرح های بکار گرفته شده در کاشی های حمام حاوی اقسام گل و بوته، پیچک ها، درختان انگور، درخت سرو و صنوبر بهمراه مناظری از رودخانه ها، چشمه ها، گیاهان وحشی و پرندگانی بر روی شاخه های آن، مبارزه شیر با اژدهای چند سر، مبارزه شیر و گاو و همچنین طرحهایی از اشخاص نظامی با پوشش دوره قاجار است. رنگ های بکار رفته در کاشی ها بیشتر رنگ زرد، لاجوردی، فیروزه ای، رنگ سفید، رنگ سبز، رنگ خاکستری، قرمز و نارنجی است.

موزه چهارفصل

هم اینک از مساحت حدود 16 هزار متری بنا، حدود 5 هزار متر آن حاوی سربینه مردانه و گرمخانه، رختکن و هشتی بین گرمخانه و رختکن به موزه اختصاص یافته است و اشیاء بسیار مهمی منتسب به دوره های گوناگون قبل و پس از اسلام در آن مراقبت می گردد.

انواع تنگ های سفالی، کاسه، خمره، قدح، پیمانه، انواع مجسمه، آفتابه و لگن، سنگ نوشته و ابزار آلات کشاورزی و دفاعی در این موزه نگهداری میگردد . محراب تاریخی و با ارزش مسجد جامع ساوه که از اثرهای منحصر به فرد معماری و گچ بری دوره سلجوقیان است در این محل نگهداری میگردد.

در حال حاضر اشیایی باستانی مختلفی از زمان قبل از اسلام و بعد از اسلام مثل سکه های دوره های گوناگون تاریخی، قباله های دوره قاجار، کتاب ها و نسخه های خطی، ظروف مسی و قلمزنی، خمره های سفالی، وسایل ریسندگی، وسایل قدیمی حمام، ده ها پیکره مربوط به مردم شناسی در این حمام نگهداری می گردد. اشیای به دست آمده از کاوش های منطقه باستانی زلف آباد فراهان هم در این موزه به نمایش درآمده اند.

آدرس حمام چهارفصل

ضلع شرقی خیابان شاهپور قدیم و خیابان دکتر بهشتی (عباس آباد) فعلی، حد فاصل میدان هفت تیر و میدان شهدا اراک

پریها: پریها مجله گردشگری، خبری، موفقیت، آشپزی و سرگرمی میباشد.