خبرنگاران سازمان همکاری شانگهای و ضرورت یک سوئیفت آسیایی
به گزارش مجله تصویر و سرگرمی، تهران-خبرنگاران- سوئیفت سازوکاری است که در اصل برای ایجاد هماهنگی مالی بین کشورهای دنیا طراحی شده، اما امروزه از هدف خود دور و به ابزاری برای اعمال تحریم بدل شده است. این امر کشورهای زیر چتر سازمان همکاری شانگهای را به فکر ایجاد سازوکاری جایگزین انداخته است؛ آیا این سازمان ظرفیت چنین کاری را دارد؟
به گزارش خبرنگاران، نوزدهمین اجلاس نخست وزیران شانگهای روز دوشنبه هفته قبل با حضور اسحاق دنیاگیری، معاون اول رییس جمهوری و همچنین شش نخست وزیر از کشورهای چین، روسیه، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان و قزاقستان برای نخستین بار به میزبانی کشور هند و به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد.
دکتر دنیاگیری ضمن پرداختن به موضوع های مهمی چون تروریسم، برجام و تحریم ها و بندر چابهار و اتصالات ریلی گفت: از آنجایی که اعمال تحریم های یکجانبه آمریکا به عنوان اقدامی علیه تجارت آزاد دنیای محسوب می گردد و می تواند برای هر رقیب سیاسی یا اقتصادی این کشور نیز تکرار گردد، جای آن دارد که سازمان همکاری شانگهای برای خنثی کردن این دست اقدامات غیرقانونی تدابیری متناسب اتخاذ کند.
دنیاگیری ادامه داد: بهترین راه مقابله در این خصوص، یافتن سازوکارهای بانکی و پولی بین منطقه ای است که بتواند کشورهای مستقل منطقه را از چرخه تحریم های ظالمانه خارج نماید و زمینه های لازم را برای تبادل تجاری و اقتصادی بین منطقه ای با استفاده از پول های ملی و یا تعریف ارز واحدی فراهم آورد که بتواند جایگزین مناسبی برای ارز واسط دلار در روابط تجاری کشورهای منطقه باشد.
روسیه و قزاقستان نیز بر این امر تأکید داشته اند. نخست وزیر روسیه به اهمیت استفاده از ارزهای ملی در تبادلات تجاری کشورهای عضو به جای دلار اشاره نمود و جایگزینی ارزهای ملی را یکی از اولویت های اصلی سازمان همکاری شانگهای دانست. میخاییل میشوستین نیز همچون دنیاگیری خواستار همکاری بیشتر کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در جهت ایجاد سازوکاری برای تامین اقتصادی پروژه های مشترک شد و آن را موجب رشد اقتصادی اعضا ارزیابی کرد.
پیش تر قزاقستان نیز خواستار تقویت تجارت بین کشورهای عضو به وسیله استفاده از ارزهای ملی و کاهش وابستگی به دلار شده بود.
لازم به یادآوری است که چین نیز در راستای تحقق اهداف بلندپروازانه اقتصادی خود، به ویژه در قالب ابرپروژه یک کمربند-یک راه به فکر جایگزینی دلار افتاده و در این راه گام هایی نیز برداشته است. خیز اقتصادی چین آن را به دومین اقتصاد دنیا بدل نموده که قادر است یک نظم نوین اقتصادی را در دنیا رقم بزند. یکی از اقدامات چین در راستای برطرف موانع شکل گیری نظم نوین اقتصادی در دنیا کوشش در جهت جایگزینی یوان در مبادلات بین المللی و حذف دلار از این مبادلات و ایجاد سازوکارهای جدید اقتصادی جهت کاستن از هژمونی دلار و فراتر از آن خاتمه دادنِ یکه تازی ایالات متحده آمریکا در عرصه اقتصاد دنیای است.
چنانچه معین است به نظر می رسد جایگزینی دلار در مبادلات اقتصادی بین اعضای سازمان شانگهای خواسته بیشتر و حتی همه اعضای این سازمان است. اما نه تنها در این راه باید یک ارز واحد جایگزین برای دلار معرفی گردد بلکه باید سازوکاری اقتصادی برای جایگزینی سوئیفت نیز طراحی گردد.
تجارت ایران با اعضای سازمان شانگهای در آینه آمار
آخرین آمار منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت ایران مربوط به سال 1397 نشان می دهد که در این سال بین ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای 28 میلیارد و 824.9 میلیون دلار مبادلات تجاری انجام شده است. از این مقدار 13 میلیارد و 543.5 میلیون دلار صادرات و 15 میلیارد و 281.4 میلیون دلار واردات بوده است.
تراز تجاری ایران با این کشورها منهای 1 میلیارد و 737.9 میلیون دلار است. تراز تجاری ایران با کشورهای پاکستان، ترکمنستان و قزاقستان مثبت و با بقیه کشورها منفی است.
مهمترین و بزرگترین شریک تجاری ایران، یعنی چین، مهمترین و بزرگترین عضو سازمان همکاری شانگهای نیز هست. این کشور در سال 1397 در مجموع 19 میلیارد و 533 میلیون دلار مبادلات تجاری با ایران داشته است. تراز تجاری دو کشور 1 میلیارد و 98 میلیون دلار به نفع چین بوده است.
بعد از چین، هند دومین شریک تجاری ایران به شمار می رود. دو کشور 4 میلیارد و 638 میلیون دلار تجارت انجام داده اند که تراز تجاری دو کشور552 میلیون دلار به نفع هند است. هند نیز به عنوان دومین قدرت آسیا از قطب های آینده اقتصادی دنیا به شمار می رود.
پایین ترین میزان تجارت ایران با قزاقستان و 218 میلیون دلار بوده است. البته ایران کمترین صادرات را با 89.6 میلیون دلار به قرقیزستان داشته است.
| ارزش واردات و صادرات ایران با 7 کشور عضو سازمان شانگهای (میلیون دلار) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ردیف | نام کشور | ارزش صادرات 1397 | ارزش واردات1397 | حجم ارزش مبادلات | تراز تجاری |
| 1 | چین | 9218 | 10315 | 19533 | 1098- |
| 2 | هند | 2043 | 2595 | 4638 | 552- |
| 3 | روسیه | 281 | 1343 | 1624 | 1062- |
| 4 | پاکستان | 1247 | 330 | 1577 | 917 |
| 5 | ترکمنستان | 400 | 9 | 409 | 391 |
| 6 | قزاقستان | 131 | 87 | 218 | 44 |
| 7 | ازبکستان | 133.9 | 172.9 | 306.8 | 39- |
| 8 | قرقیزستان | 89.6 | 429.5 | 519.1 | 339.9- |
| کل | 13543.5 | 15281.4 | 28824.9 | 1737.9- | |
گفتنی است که کل تجارت ایران در سال 1397 برابر با 86 میلیارد و 922 میلیون دلار بوده است. بنابر این بیش از 33 درصد حجم ارز مبادلات تجاری ایران با اعضای سازمان همکاری شانگهای بوده که رقم بسیار قابل توجهی است.از این رو درصورت راه اندازی ارز مشترک و سازو کاری جایگزین برای سوئیفت، بخش قابل توجهی از فشارهای تحریمی روی ایران و کشورهای عضو برداشته خواهد شد.
سوئیفت؛ از تسهیل مبادلات اقتصادی تا بدل شدن به ابزاری برای تحریم
فلسفه وجودی سوئیفت تسهیل مبادلات تجاری بین المللی در زمانی بود که بعد از جنگ دنیای دوم و با رشد سریع تجارت بین المللی دیگر سازوکارهای قدیمی مبادلات بین بانکی پاسخگو نبود. قبلاً بانک ها از تلکس برای رد و بدل کردن پیغام های بین بانکی استفاده می کردند، رشد تجارت بین المللی احتیاج به سازوکاری سریع تر و دقیق تر را ضروری ساخت.
سوئیفت نتیجه مطالعه ای بود که یک استراتژی مبتنی بر ایجاد استانداردهای مشترک برای معاملات اقتصادی، سیستم پردازش داده های مشترک و شبکه ارتباطات در سراسر دنیا را به نظام بانکی دنیا ارائه کرد.
سوئیفت سازوکاری است که در اصل برای ایجاد این همگونی اقتصادی طراحی شده است. اما امروزه از هدف خود دور شده و به ابزاری برای اعمال تحریم و محدودیت بر علیه کشورهای دیگر بدل شده است. برای مثال در جریان حمله روسیه به اکراین مجلس اروپا در ماه سپتامبر 2014 قطعنامه ای به تصویب رساند که در آن از اتحادیه اروپا خواست تا دسترسی روسیه به سوئیفت را قطع کند.
در همان زمان نشریه اکونومیست در گزارشی تحلیلی اذعان کرد که چنین کاری به ضرر کشورهای غربی بوده و سبب شکل گیری یک سیستم اقتصادی جایگزین توسط روسیه و سایر کشورهایی می گردد که از قطع احتاقتصادی دسترسی خود به سوئیفت در آینده نگران هستند.
آمریکا نیز به هر بهانه ای کشورهای مختلف و از جمله چین، روسیه، ایران را مورد تحریم قرار داده و نظارت و کنترل بر اعمال این تحریم ها تا حدود زیادی به وسیله کنترل بر سوئیفت عملی می گردد.
بنابراین، هرچه به دوران حال نزدیکتر می شویم سوئیفت بیش از پیش از سازوکار اقتصادی دور و به ابزاری سیاسی برای کنترل دولت های مختلف بدل شد. درچنین شرایطی جستجوی یک سیستم جایگزین از سوی دولت های زخم خورده از تحریم امری طبیعی است.
اولین اقدام، در همان سال 2014 توسط روسیه انجام شد. این کشور با همکاری، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی بانک توسعه بریکس را ایجاد کرد. همچنین چین و روسیه باهم در خصوص ایجاد یک سیستم جایگزین سوئیفت با هدف جلوگیری از پولشویی و تأمین اقتصادی تروریسم همکاری دارند.
اکنون همین خواسته توسط معاون اول رئیس جمهوری، اسحاق دنیاگیری مطرح شده است. این نشان می دهد که اراده لازم برای این کار وجود دارد، اما بدون شک چالش هایی نیز در باره آن وجود دارد. امروزه شاهدیم که اقتصاد بیش از هر زمان دیگری دنیای شده و دهکده دنیای به واقع در حوزه اقتصادی اتفاق افتاده است.
اینکه منطقه گرایی در اقتصاد تا چه حد و در چه زمینه هایی مقدور باشد احتیاجمند آنالیز های کارشناسی دقیق در سطح منطقه و سازمان همکاری شانگهای است. اما، معین است که دو راه بیشتر وجود ندارد: یا باید سوئیفت به اصل خود بازگردد و به عنوان ابزاری تحریمی از دست تحریم نمایندگان خارج گردد؛ یا تحریم شوندگان جایگزینی برای آن معین نمایند.
منبع: ایرنا